кузгалу

кузгалу
неперех.
1) дви́гаться/дви́нуться, раздвига́ться; сдвига́ться/сдви́нуться с ме́ста, тро́гаться/тро́нуться, стра́гиваться/стро́нуться || сдвига́ние

юлга кузгалу — дви́гаться в путь (в путь-доро́гу)

машина авырлык белән генә кузгалды — маши́на стро́нулась с трудо́м

атлар кузгалды — ло́шади тро́нулись

боз кузгалу — подви́жка льда, ледохо́д, подви́жка льда на реке́

урыныңнан кузгалма! — не дви́гайся!

2) шевели́ться/шевельну́ться, пошевели́ться/пошевельну́ться, облада́ть спосо́бностью движе́ния, дви́гаться || шевеле́ние

аяк-куллары берни сизми, кузгалмый — ру́ки и но́ги ничего́ не чу́вствуют, не дви́гаются

авыруның хәле начар, кузгалмый ята — больно́му пло́хо, лежи́т без движе́ния (пошевельну́ться не мо́жет)

3) дви́гаться, тро́нуться с ме́ста, шевели́ться/шевельну́ться; расшеве́ливаться/расшевели́ться

жилнең әсәре дә юк, коры яфрак та кузгалмый — нет никако́го ве́тра, да́же сухо́й лист не шевельнётся

урыныңнан кузгалма! — не дви́гайся! не шевели́сь! (стой, сми́рно!)

урыныннан да кузгалмады — да́же с ме́ста не сдви́нулся; и не пошевели́лся

4) встава́ть/встать, поднима́ться/подня́ться на́ ноги

кузгалган җиреннән кире утырды — встал бы́ло, да обра́тно сел

кузгалмый утыру — сиде́ть, не встава́я

яңа гына (табыннан) кузгалдык — то́лько что (подняли́сь) из-за стола́ (в смысле: то́лько что пое́ли)

5) встава́ть/встать; просну́вшись, подня́ться с посте́ли

шәһәр кешесе кояш чыкмый кузгалмый — горожа́не до со́лнца не встаю́т (в смысле: спят до́лго)

кояш белән бергә кузгалу — встава́ть с со́лнцем

6) перен. поднима́ться, восста́ть; взбунтова́ться

азатлык өчен көрәшкә кузгалу — подня́ться на борьбу́ за свобо́ду

7) перен. поднима́ться/подня́ться, возника́ть/возни́кнуть (о гневе, чувстве обиды, ненависти, любви и т. п.)

күңелендә рәнҗү хисе кузгалды — в ду́ше его́ возни́кло чу́вство оби́ды

ачу кузгалу — рассерди́ться, разгне́ваться (букв. подняло́сь чу́вство гне́ва)

йөрәгемдә кузгалган нәфрәт хисе — возни́кшее в моём се́рдце чу́вство не́нависти

8) поднима́ться/подня́ться, быть поста́вленным, возника́ть/возни́кнуть (о проблемах, вопросах и т. п.)

җыелышта хезмәт дисциплинасы мәсьәләсе кузгалды — на собра́нии поднима́лся вопро́с о трудово́й дисципли́не

9) перен. поднима́ться/подня́ться, начина́ться/нача́ться; возника́ть/возни́кнуть (буран, буря, сильный ветер и т. п. или шум, спор, скандал и т. п.)

кичкә давыл кузгалды — к ве́черу подняла́сь бу́ря

дуслык турында бәхәс кузгалды — начался́ спор о дру́жбе

10) перен. начина́ться/нача́ться (о войне, бунте, восстании и т. п.)

восстание кузгалган — начало́сь восста́ние

11) перен. возобновля́ться/возобнови́ться (о боли), разбереди́ться, растра́вливать(ся)/растра́вить(ся) (о ране), повторя́ться/повтори́ться (о болезни) || возобновле́ние, повторе́ние

иске яралар кузгалды — разбереди́лись ста́рые ра́ны

- кузгалып китү
- кузгалып кую

Татарско-русский словарь, 56000 слов, 7400 фразеологических выражений. - Институт языка, литературы и искусства им. Г. Ибрагимова. 2007.

Игры ⚽ Нужен реферат?

Полезное


Смотреть что такое "кузгалу" в других словарях:

  • кузгалу — (КУЗГАТУ) – 1. Тик тору хәленнән чыгу, селкенү, хәрәкәт итә башлау; кыймылдау 2. Утырган яки яткан урыннан тору яки торып китү. Кая да булса юнәлү, юлга чыгу 3. күч. Ачу, нәфрәт, мәхәббәт һ. б. ш. хис яки уй, фикер туу тур. Авыртуның кинәт көчәеп …   Татар теленең аңлатмалы сүзлеге

  • кымшану — (КЫМШАТУ) – 1. Торган (баскан, утырган) урыннан кузгалу, аз гына хәрәкәткә килү 2. Нәр. б. эшләргә тотыну, кузгалу. Нәр. б. эшләргә уйлау; эшләргә булу 3. Какшап, селкенеп тору, урыныннан кузгалу (бушаудан һ. б.) …   Татар теленең аңлатмалы сүзлеге

  • кымшау — (КЫМШАТУ) – 1. Торган (баскан, утырган) урыннан кузгалу, аз гына хәрәкәткә килү 2. Нәр. б. эшләргә тотыну, кузгалу. Нәр. б. эшләргә уйлау; эшләргә булу 3. Какшап, селкенеп тору, урыныннан кузгалу (бушаудан һ. б.) …   Татар теленең аңлатмалы сүзлеге

  • кубу — 1. Ябышкан, береккән урыныннан аерылу, аерылып төшү. Кубалаклану һәм вакланып коелу 2. сөйл. Кузгалу, тору, күтәрелү (утырган яки яткан урыннан). Кинәт кузгалу, туктап, басып торган урыннан китү 3. Башлану, чыгу, күтәрелү (көчле җил, буран, давыл …   Татар теленең аңлатмалы сүзлеге

  • билчәю — диал. 1. Бирчәю 2. Буын урыныннан чыгу, кузгалу; таю …   Татар теленең аңлатмалы сүзлеге

  • биртелү — 1. Буында сөякләр нормаль хәрәкәтләнмәслек булып урыныннан кузгалу; таю, каймыгу 2. Гомумән имгәнү, бетеренү …   Татар теленең аңлатмалы сүзлеге

  • боз — и. 1. Түбән температурада каты хәлгә килгән, каткан су, туңган су 2. Шугалак, шуу өчен су сиптереп әзерләнгән мәйданчык; каток. с. Бозлы, тоташ боздан торган 3. Боз бөртекләре булып ява торган явым төшем 4. күч. Салкынлык (мөнәсәбәтләр тур.) ,… …   Татар теленең аңлатмалы сүзлеге

  • буылу — 1. (Буу) 2. Бума чире кузгалу, шуның өянәге килү 3 …   Татар теленең аңлатмалы сүзлеге

  • иртәләү — 1. Иртән иртүк берәр кая кузгалу 2. Берәр эшне вакытыннан элек эшләү …   Татар теленең аңлатмалы сүзлеге

  • калкыну — (КАЛКЫТУ) – 1. Кузгалу, яткан яки утырган урыннан аз гына күтәрелү 2. күч. Үсү, зураю …   Татар теленең аңлатмалы сүзлеге

  • кизүлек — Дежурлык, дежур тору хезмәте. КИЗҮ КӨТҮ – Кизүлек эшен башкару. II. КИЗҮ – 1. Эпидемия 2. Чираттагы авырту, өянәк кизү кузгалу …   Татар теленең аңлатмалы сүзлеге


Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»